Σε σχέση με τα δύο
ερωτήματα που έθεσε στον πρόλογό της, η Όκιν καταλήγει στη διατύπωση των
απαντήσεων και συμπερασμάτων που έχουν ως εξής :
* Μόνο στο έργο του Πλάτωνα για την Πολιτεία
υιοθετείται ο πλέον στενός ορισμός για την ιδιαίτερη βιολογική γυναικεία
φύση και αυτό αφορά την άρχουσα τάξη των φυλάκων όπου καταργείται εντελώς ο
διαχωρισμός δημόσιας σφαίρας και ιδιωτικού βίου και οι γυναίκες είναι εντελώς
ίσες με τους άνδρες ενώ η ιδιαίτερη λειτουργία τους είναι μονάχα αυτή της
τεκνοποίησης .
* Αντίθετα, στα άλλα έργα των προαναφερθέντων πολιτικών φιλοσόφων γίνεται
αποδεκτή η διαίρεση της πολιτικής δημόσιας σφαίρας από αυτήν του ιδιωτικού βίου
και , κατά συνέπεια, με τη βοήθεια του υπερτονισμού των χαρακτηριστικών της
«γυναικείας φύσης» ορίζεται ως χώρος των γυναικών το σπίτι και η οικογένεια ενώ
για τους άνδρες δικαιολογείται θεωρητικά και πρακτικά η μονοπώληση του δημόσιου
πολιτικού βίου.
Τι συμπεράσματα θα
μπορούσαν να βγουν από την εισαγωγή των γυναικών ως απολύτως ίσων προς τους
άνδρες στα έργα των κλασικών πολιτικών φιλοσόφων ; Κατ’ αρχήν όσον αφορά το έργο του Αριστοτέλη
και του Πλάτωνα τα πρακτικά προβλήματα
που τίθενται από την υποτεθείσα πλήρη πολιτική ισότητα των γυναικών σχετίζονται
με τα συμφέροντα του νοικοκυριού : θα χρειαζόταν περισσότεροι σκλάβοι για να
αντεπεξέλθει το νοικοκυριό στα αυξημένα καθήκοντά του από τη μία και από την
άλλη τα παιδιά των ελεύθερων πολιτών θα ήταν υποχρεωμένα να ζουν τον
περισσότερο καιρό με τους σκλάβους χωρίς την επίβλεψη της «κυρίας» του οίκου.
Στην περίπτωση του Αριστοτέλη το πρακτικό πρόβλημα λύνεται με την τοποθέτηση
των γυναικών στην ιδιωτική και όχι στη δημόσια σφαίρα του πολιτικού. Στον
Πλάτωνα το πρόβλημα αυτό υποβιβάζεται σε δευτερεύον. Τα βαθύτερα όμως προβλήματα
σχετίζονται με το γεγονός ότι στον μεν Αριστοτέλη και στο δικό του σχέδιο
πολιτείας η γυναίκα θεωρείται το κύριο στοιχείο της οικογένειας ως περιουσιακού στοιχείου .Η πλήρης ισότητα
των γυναικών θα ανέτρεπε αυτό το δεδομένο της οικογένειας ως περιουσίας των ανδρών. Ο Πλάτωνας δεν
μπορούσε να οραματιστεί ρόλο για τις γυναίκες των παραγωγικών στρωμάτων ανάλογο
με αυτόν των γυναικών-φυλάκων και γι αυτό στους Νόμους θεωρεί ότι πρέπει να
εκπληρώνουν κανονικά τους ρόλους που ορίζει η «φύση» τους. Σε διαφορετική περίπτωση τόσο ο Αριστοτέλης
των Πολιτικών όσο και ο Πλάτωνας των Νόμων θα έπρεπε να αλλάξουν τη θεώρησή
τους για το ρόλο της οικογένειας πράγμα ριζικά αδύνατον αν λάβουμε υπόψη μας το
πλαίσιο των αντιλήψεων της εποχής. Στην περίπτωση του Αριστοτέλη θα μπορούσαμε
να πούμε ότι το πρόβλημα είναι ακόμη βαθύτερο στο βαθμό που η τελεολογική του
αντίληψη για το ρόλο των κοινωνικών στρωμάτων που θεωρεί ως δεδομένα καθορίζει
και τις λειτουργίες που από τη «φύση τους» πρέπει να εκτελούν. Ολόκληρο το
Αριστοτέλειο οικοδόμημα θα κατέρρεε από την εισαγωγή της έννοιας της γυναίκας
ως πολίτη και την απόρριψη της έννοιας της γυναίκας ως περιουσιακού στοιχείου.
Η λειτουργιστική αντίληψη θα υπονομευόταν καθώς θα επεκτεινόταν η αμφισβήτηση
και στο ζήτημα των σκλάβων και των τεχνιτών. Κι αυτό γιατί το ιεραρχικά
δομημένο σύστημα των ανισοτήτων δεν μπορεί να ενσωματώσει στη λογική του την
ισότητα των γυναικών σύμφωνα με το χωρισμό σε φυσικό , σε αναγκαίο και σε καλό.
Το ζήτημα της εισαγωγής
των γυναικών ως ισότιμων πολιτών στην ιδανική δημοκρατική πολιτεία του Ρουσσώ
θα είχε αντίθετο αποτέλεσμα με την έννοια ότι θα ενίσχυε τη θεωρία του
επιλύοντας δύο από τις βασικές της αντιφάσεις : το ζήτημα του διαχωρισμού
δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας, και αυτό της πατριαρχικής οικογένειας ως
κυττάρου της πολιτικής οργάνωσης της κοινωνίας που θεωρεί ως φυσικές και
απαραίτητες. Για το Ρουσσώ χρειάζεται ο μέγιστος βαθμός πολιτικής συμμετοχής
όπως και για τον Αριστοτέλη, όμως ο ρόλος της οικογένειας δεν αξιολογείται μόνο
με λειτουργικά κριτήρια αλλά ως μία σημαντική πλευρά της συναισθηματικής ζωής.
Δεν νομιμοποιεί τη δουλεία, όμως θεωρεί ως φυσική την πατριαρχική οικογένεια
και ως εκ τούτου νομιμοποιεί τον αποκλεισμό των γυναικών από τη δημόσια
πολιτική σφαίρα και τον περιορισμό τους στα του οίκου χρησιμοποιώντας εμμέσως
και αυτός το κριτήριο της λειτουργικότητας. Στην περίπτωση που οι γυναίκες στην
Ρουσσωική πολιτεία της άμεσης δημοκρατίας γίνουν ισότιμες με τους άνδρες
πολιτικά, θα έπρεπε να αλλάξει ο ρόλος της οικογένειας : θα ανατρεπόταν η σχέση
εξάρτησης την οποία ο Ρουσσώ αποδεχόταν ως φυσική, θα ήταν υποχρεωμένοι οι
άνδρες και οι γυναίκες να σέβονται και να εμπιστεύονται αλλήλους κάτι που είναι
εκτός των ορίων των οραματισμών του , θα ορίζονταν η «φύση» της γυναίκας και
ολόκληρος ο τρόπος ζωής σύμφωνα όχι πλέον με τις ανδρικές αλλά και με τις
γυναικείες ανάγκες. Επίσης θα έπρεπε και οι γυναίκες να έχουν ελεύθερο χρόνο
αρκετό στη διάθεσή τους ούτως ώστε να μετέχουν ενεργητικά στα δημόσια πολιτικά
τεκταινόμενα. Κάτι τέτοιο θα ανέτρεπε όλη τη συλλογιστική περί οικογένειας ως
καταφυγίου συναισθηματικής ηρεμίας και ανατροφής των παιδιών που σύμφωνα με το
Ρουσσώ είναι η «φυσική» δουλειά των γυναικών. Τέλος, θα έθετε εκ νέου τα
ζητήματα της έκτασης της πολιτικής συμμετοχής, της μη ύπαρξης τάξης που να
υπηρετεί τις άλλες, του μη διαχωρισμού της δημόσιας από την ιδιωτική σφαίρα.
Συνεχίζεται....
Θανάσης Τσακίρης
No comments:
Post a Comment